Leto 1991. godine, Nemačka je ponovno ujedinjena osam meseci – nakon 45 godina podele. Komunistička DDR je prošlost. Saveznom Republikom Nemačkom se od 1949. vladalo iz Bona na Rajni, sa dubokog zapada zemlje. U to vreme su većini zapadnih Nemaca i geografski i politički bliže Holandija, Danska ili Austrija negoli pet saveznih pokrajina koje su bile deo Istočne Nemačke, piše Dojče vele.
A usred njih leži Berlin, simbol podele. U toj situaciji, 660 članova nemačkog Bundestaga moralo je 20. juna 1991. da donese odluku od istorijskog značaja: da li parlament i Vlada da ostanu u Bonu, ili da se vraćaju u Berlin koji je bio glavni grad od osnivanja Nemačkog carstva 1871. pa do 1945. godine.
Berlin je istorijski teško opterećeno mesto s kojeg su započela dva svetska rata. Nakon toga, metropola u penziji, rastrgana na istok i zapad, kroz koju je od 1961. prolazio zid od betona i bodljikave žice. I ovaj snažno obeleženi Berlin bi opet trebalo da postane centar veće i moćnije Nemačke?
Kada je osnovana Savezna Republika, u to nije bilo apsolutno nikakve sumnje. Poslanici prvog Nemačkog Bundestaga gledali su na Bon samo kao „privremeno sedište“.
U tom je duhu 1949. doneta nedvosmislena odluka: „Vodeći savezni organi preseliće svoje sedište u glavni grad Nemačke, Berlin, čim se u Berlinu i u sovjetskoj okupacionoj zoni održe opšti, slobodni, jednaki, tajni i direktni izbori. Bundestag se potom sastaje u Berlinu.“
Četiri dana pre glasanja, sve je govorilo protiv Berlina
U tom trenutku, nekoliko godina nakon završetka rata, još uvek je postojala velika nada za brzo ponovno ujedinjenje Nemačke. Niko nije mogao da pretpostavi da će trebati više od četiri decenije. U međuvremenu su se Nemci sve više otuđivali. Zbog toga povratak u Berlin nije bio nešto što se podrazumeva.
U skladu s tim, član 2. Ugovora o ujedinjenju od 31. avgusta 1990. godine je glasio: „Glavni grad Nemačke je Berlin. Pitanje sedišta parlamenta i vlade odlučiće se nakon uspostavljanja ujedinjenja Njemačke.“
Manje od godinu dana kasnije, nastupio je trenutak istine – i sve je govorilo u prilog Bonu. Četiri dana pre odlučujućeg glasanja, anketa među poslanicima pokazuje da ih je samo 267 za preseljenje u Berlin, a 343 za ostanak u Bonu.
Kada je, nakon 11 sati rasprave, došlo do presudnog momenta, 20. juna 1991. Berlin je neočekivano bio ispred sa 338 naprema 320 glasova. Mnogo se nagađalo o tome ko je i kako podstakao promenu raspoloženja. Jedno ime se pominje do danas: Volfgang Šojble.
Brant se lično zahvalio Šojbleu
Današnji predsednik Bundestaga, tada 48-godišnjak, dočarao je bogatu istoriju stare i nove prestonice kao niko drugi. On je podsećao na vazdušni most zapadnih sila pobednica iz Drugog svetskog rata, kada je Staljinov Sovjetski Savez blokirao slobodni deo Berlina.
Šojble je u govoru nizao istorijske trenutke: narodni ustanak u DDR 17. juna 1953, izgradnju Berlinskog zida u avgustu 1961, pad zida 9. novembra 1989. i konačno nemačko jedinstvo 3. oktobra 1990. Ovaj političar iz redova demohrišćana je naglasio: „Berlin je uvek, kao nijedan drugi grad, za celu Nemačku bio simbol jedinstva i slobode, demokratije i vladavine prava.“
Solidarnost slobodnog sveta s jedinstvom i slobodom Nemaca nigde nije izražena snažnije nego u Berlinu, rekao je Šojble. „Da li bismo danas bili ujedinjeni bez Berlina. Mislim da ne.“
Stotine poslanika ustalo je sa svojih mesta nakon ovog govora i nekoliko minuta aplaudiralo Šojbleu. Bivši socijaldemokratski kancelar Vili Brant, dobitnik Nobela za mir i nekada gradonačelnik Zapadnog Berlina, lično se zahvalio pružanjem ruke Šojbleu.
Velike retoričke bitke
„Rasprava je bila jedan od pravih zvezdanih trenutaka nemačkog Bundestaga“, kaže Aleksander Kudašef, koji je u to vreme bio glavni dopisnik DW u Bonu, a kasnije i glavni urednik DW do penzije pre četiri godine. U parlamentu su se, kaže Kudašef, vodile prave retoričke bitke. Savezni kancelar Helmut Kol, ministar spoljnih poslova Hans Ditrih-Genšer i veliki socijaldemokrata Vili Brant – svi su bili za Berlin.
„Činilo se međutim da raspoloženje ide u drugom smeru“, priseća se Kudašef dramatičnih sati. „Odjednom su veliki, stari političari delovali kao neko kog je pregazilo vreme“, kaže on. No Volfgang Šojble je prekrenuo raspravu. „U invalidskim kolicima. Sa strašću. Istorijskim nadahnućem. Sjajnom retorikom. Tokom govora se osećalo da je to istorijski momenat“, kaže Kudašef.
Odmah zatim govorio je član Liberala i bivši nemački ministar unutarnjih poslova Gerhart Baum. Rođen je u Drezdenu, na istoku, ali je rastao u Porajnju na zapadu. „Nije li i Bon simbol 40 godina uspešne demokratije, koja je uspostavila ugled Savezne Republike Nemačke u svetu, dovršila njenu evropsku integraciju i na kraju dala priliku za nemačko jedinstvo?“, pitao je Baum.
Baumovo zalaganje za Bon na kraju je bilo neuspešno. No, trideset godina kasnije i dalje misli isto. „I dalje smatram da bi okretanje od staromodne prestolnice i afirmacija pluralističke države s različitim središtima bilo održiva alternativa“, kaže Baum (88) za DW. „Politička klima u Bonu bila je dobra za republiku.“
Mnogo razočaranih nada
Dagmar Enkelman je danas razočarana. Ona je 1991. bila jedna od 18 poslanika Demokratske stranke socijalizma, naslednika državne partije DDR koji su, ujedinjeni sa zapadnim komunistima, kasnije prerasli u Levicu. Enkelman se, naime, nadale da bi preseljenje u Berlin učiniti Nemačku „istočnijom“. Da će zapadnjaci bolje razumeti ljude na istoku i da će „ujednačenje životnih uslova biti gurano bržim tempom“.
„To se nije obistinilo“, kaže sa žaljenjem Enkelman, koja danas vodi Fondaciju „Roza Luksemburg“. Ona kaže da je preseljenje ostalo simboličan čin.
Do danas je Bon zvanično ostao drugo sedište vlade i „savezni grad“. Tu se nalazi sedište šest ministarstava, kao i trećina svih službenika administracije.
Tagovi
