Pretpostavku prihvatiti kao izvesnost i potom izvesti njene posledice: to je osnovni princip onoga što je u Francuskoj isprva nazvano „naučno-začudnim”. Ono gde shvatamo da se fikcija i stvarnost, fantazija i nepobitne činjenice, iako naizgled beskrajno udaljene, ponekad i podudaraju.
Pre sto godina, u časopisu Le Spectateur, objavljen je članak pisca Morisa Renara, pod naslovom „O naučno začudnom i njegovom uticaju na razumevanje napretka”. Ovaj tekst, koji će služiti kao orijentir međuratnim francuskim autorima spekulativne proze, da bi potom pao u zaborav, te ponovo bio otkriven tokom devesetih godina prošlog veka, danas se smatra prvom teorijom naučne fantastike.
Secirajući estetiku ovog žanra u nastajanju, Renar ističe da on zahteva „svesno unošenje u niz tvrdnji jednog ili više varljivih elemenata koji će kasnije dovesti do pojave bića, objekta ili čudesnog zbivanja (tj. onoga što nam se trenutno čini čudnesnim, jer budućnost može pokazati da pretpostavljeni varljivi element uopšte nije bio takav i da je naše naučno-začudno bilo čista nauka, nehotično poput Žurdenove proze). (…) Na primer: naučne hipoteze možemo prihvatiti kao istine i iz njih izvoditi posledice (npr. prihvatiti ideju Marsa kao naseljena planeta, uprkos onome što nas je izučavanje planeta naučilo: Rat svetova H. G. Velsa)”
Ovaj pasus ne samo da ističe književnu i intelektualnu suštinu žanra koji će tek da procveta, već ukazuje i na ambivalentan status tema koje je naučna fantastika uzela za svoje. Naime, iako danas niko više ne dovodi u pitanje to što je postojanja vanzemaljskog života predmet naučnog istraživanja, tačnije, discipline poznate kao astrobiologija, to nije bio slučaj tokom većeg dela dvadesetog veka. Nasuprot logici, ova ideja je bila ismevana i odbačena kao plod mašte kojem nema mesta ni u nauci, ni u književnosti, iako su svi potrebni podaci već bili dostupni za njen razvoj, osim što još nije bilo potvrđeno postojanje planeta izvan Sunčevog sistema. Kako bismo razumeli ovaj paradoks, moramo napraviti „ajnštajnovski skok”: preći sa ograničenog shvatanja naučne fantastike na jedno šire formulisano tumačenje.
Ograničeno shvatanje je dobro poznato: u pitanju je predstava o žanru koji je nastao na početku XX veka u pet zemalja (Ujedinjeno Kraljevstvo, Francuska, Nemačka, Rusija, Sjedinjene Američke Države), pokrenut objavljivanjem nekolicine dela iz pera začetnika žanra: Edgara Alana Poa, Žila Verna, Ž.H. Ronija starijeg, Artura Konana Dojla, Kurda Lasvica, Herberta Džordža Velsa, Konstantina Ciolkovskog i Edgara Rajs Barouza. Britanci su oko Velsa izgradili školu naučne romantike (scientific romance). Renar je, 1909. godine, stvorio francuski pandan tome pod nazivom „naučno-začudno”. Tek sedamnaest godina kasnije, prvi specijalizovani izdavač iz Sjedinjenih Američkih Država, Hugo Gernsbek, smislio je odgovarajući komercijalni naziv, te je u periodu između 1926. i 1929. godine od scientific fiction-a prešao na termin scientifiction, da bi na kraju došao do termina science fiction, što ne znači ništa drugo nego „naučna fantastika”. Trijumf američke popularne kulture posle Drugog svetskog rata, retrospektivno otkriće petparačkih časopisa (pulp magazines) i prvih prevoda dela Isaka Asimova, A. E. Van Vogta i Reja Bredberija (koji su se svi pojavili između 1939. i 1945. godine) nametnuli su Gernsbekovu terminologiju na globalnom nivou, pritom zaboravljajući nasleđe evropske škole, što predstavlja zanimljivu istorijsku enigmu.
Zaštićen od strane specijalizovanih kolekcija kao eksperimentalna vrsta u fazi inkubacije, ovaj žanr je postepeno sticao na koherentnosti i širio se u sve oblasti umetničkog izraza. Međutim, on nikada nije postigao književni status koji mu je Renar namenjivao, posebno ne u Francuskoj, gde je kritika prema ovom žanru imala isključivo dve vrste stavova: prezir i ignorisanje.
Međutim, naučna fantastika je mnogo više od izdavačke etikete. U svom opštem obliku, ona predstavlja širok kulturni fenomen čije su manifestacije od samog početka prelazile granice fikcije i širile se u različite oblasti, kao što su urbanizam, filozofija, religija i ceo spektar nauka. Evo samo nekoliko nedavnih (…)
PRETPLATITE SE NA LE MONDE DIPLOMATIQUE NA SRPSKOM – MESEČNA PRETPLATA 300 DINARA, ILI GODIŠNJA PRETPLATA 3.000 DINARA.
ZA PRETPLATU KLIKNITE OVDE.
ČITAJ VIŠE, ZNAJ VIŠE.
Tagovi
