Kako je Rembrant umro? Uzevši u obzir da je on jedno od najpoznatijih imena u istoriji umetnosti, pomalo je čudno da još uvek ne znamo kako je slavni umetnik skončao.
Imao je 63 godine u to vreme, ali mnogi naučnici tvrde da nema podataka o tome da je bolovao od bilo koje bolesti. Pesnici bi rekli da je umro od tuge, oko godinu dana nakon smrti njegovog jedinog sina Titusa.
Iako je Rembrant uživao svetsku slavu, trošio je daleko više nego što je sebi mogao da priušti, bankrotirao i živeo od crkavice. Sahranjen je u iznajmljenom, neobeleženom grobu.
Njegovi ostaci kasnije su iskopani i uništeni, a mesto na kojem je počivao nije obeleženo.
Hajde da na trenutak razmotrimo Rembrantovu smrt pošto se ona dogodila pre tačno 350 godina, 1669. Muzeji širom sveta, od onih u Amsterdamu do onih u arapskim zemljama, pripremaju izložbe kojima će obeležiti Rembrantovo izvanredno umetničko nasleđe, ali i život koji je bio daleko od remek-dela.
Uz obnovljeno interesovanje za ovog slikara, bakropisca, grafičara, crtača, ljubavnika, borca, genija i dužnika, potpuno je u redu pitati: Ko je Rembrant danas? Kako tumačimo život i delo majstora zlatnog doba Holandije koji je doživeo neverovatnu slavu, a kojeg iznova i iznova vaskrsavaju različite generacije ljubitelja umetnosti koji u njegovim delima pronalaze novo značenje?
“Veoma je malo ljudi koji znaju priču o Rembrantovom životu”, kaže Tako Dibits, direktor Rijksmuzeja, nacionalnog muzeja u Holandiji, koji u godini obeležavanja 350-godišnjice Rembrantovog života predstavlja ključnu izložbu “Svi Rembranti”. Čitava muzejska postavka Rembrantovih dela – 22 slike, 60 crteža i 300 printova – biće izložena. Izložbu prati i objavljivanje nove biografije o slavnom slikaru, autora Džonatana Bajkera, Rembrant: Život buntovnika.
Izložba “Svi Rembranti” prati razvojni put slikara od početaka njegove karijere u Lajdenu, u Holandiji, do njegovih poslednjih dela koja su nastala samo nekoliko dana pre njegove smrti. Postavka se otvara sa 30 autoportreta koji nam omogućavaju da umetniku gledamo u oči dok iz kovrdžavog 22-godišnjeg mladića stasava u zabrinutog 55-godišnjaka. Vidimo kako se rane skice i crteži uličnih prosjaka, polugolih žena i muzičara kasnije transformišu u figure na biblijskim scenama koje je slikao. A male portrete običnih ljudi koje je ucrtavao u metalne ploče možemo porediti sa uljima na platnu na kojima su amsterdamski trgovci od kojih je zarađivao za život.
I druge izložbe širom sveta osvrću se na njegovu karijeru: prvi radovi ispraćeni su u postavci “Mladi Rembrant 1624–1634” u Muzeju Lakenhal u Lajdenu, dok njegov mladalački uspeh istražuje izložba “Lajden oko 1630: Nastanak Rembranta” u Umetničkom centru Agnes Eterington u Ontariju, u Kanadi.
U Rembrantovoj kući u Amsterdamu saznajemo o umetnikovim ličnim odnosima kroz “Rembrantove društvene veze: Porodica, prijatelji i saradnici”, a u Muzeju Frajs u Holandiji o njegovom romantičnom životu kroz postavku “Rembrant i Saskija: Ljubav i brak u zlatno doba Holandije”. Izložbe će biti organizovane tokom godine i u Muzeju Tisen-Bornemiza u Madridu, Britanskom muzeju u Londonu, u Hagu i Abu Dabiju, između ostalog.
Organizovati toliko izložbi odjednom moguće je samo zahvaljujući Rembrantovom impresivnom opusu koji je plod karijere duže od pola veka, a koji čini oko 350 slika, 300 grafika i više od 100 crteža.
Sve do 17. veka većina evropskih umetnika smatrala je da bi slikar trebalo da u svom radu predstavlja dobre strane onoga što čini subjekt slike, kaže Bajker.
“Jedan od razloga što je on bio optuživan da krši umetnička pravila bilo je to što je odbijao da u svom radu idealizuje”, dodaje on. “Umesto da naslika lepu mladu ženu, on bi se bavio nekom običnom, prosečnom, ili bi prikazao staricu punu bora i celulita.”
Pesnik Andre Pel otpisao je Rembranta kao “jeretika u umetnosti”, pošto “nije za model izabrao grčku Veneru, već pralju ili seljanku”, naveo je Bajker u biografiji. “Opuštene grudi, iščašene ruke, tragovi korseta na stomaku i čarapa na butinama.”
Za Bajkera je upravo to izvor Rembrantove popularnosti koja ne jenjava kroz vekove.
“Pokušavao je da prikaže istinu i nije se povinovao zakonima umetnosti”, kaže on. Rembrant je rizikovao, bez brige o tome koga će uvrediti.
Veber iz Rijksmuzeja deli ovaj stav. Rembrant je “modelima prilazio vrlo blizu”, objašnjava Veber, “i to je razlog što imate osećaj da vam je čovek ili žena na slici blizu; kao da ih je stvorio za vas”. To ne važi samo kada su portreti u pitanju, nastavlja Veber. “Ukoliko posmatrate scene iz Biblije, vidite da on čini istu stvar: Hrista i njegove učenike prikazuje kao obične ljude iz komšiluka. Imate osećaj da je on umetnik koji se obraća lično vama.”
Dibits kaže: “Rembrant ne želi da impresionira, već da osećate, da živite u trenutku. To je potpuno drugačija vrsta retoričkog pristupa od onog na koji smo navikli kod drugih slikara. On priču čini unutrašnjom i navodi vas da osećate. Njegovi bogovi su, naposletku, ljudi.”
© 2019 The New York Times
TEKST IZ NOVOG BROJA NJUJORK TAJMSA NA SRPSKOM JEZIKU, NA POKLON SVIM ČITAOCIMA UZ NOVI BROJ NEDELJNIKA KOJI JE NA KIOSCIMA OD ČETVRTKA, 11. APRILA
Tagovi
