Rimokatolička crkva i svi hrišćani koji vreme računaju po gregorijanskom kalendaru danas slave Božić, dan rođenja Isusa Hrista.
Danas, takođe, slave Božić i mnoge zemlje sa većinskim pravoslavnim stanovništvom, poput Grčke, Bugarske, Rumunije, Ukrajine…
Zašto katolici i pravoslavci ne slave Božić istog dana i zašto neki pravoslavci slave Hristovo rođenje danas, a drugi za dve nedelje, za sajt Nedeljnika objašnjava kulturolog i verski analitičar Jovan Janjić.
Za početak, on podseća da je Srpska pravoslavna crkva (SPC) umalo promenila kalendar 1923, ali to ne bi bio Gregorijanski, već „reformisani julijanski kalendar“ koji je izradio čuveni srpski naučnik Milutin Milanković.
„Srpska pravoslavna crkva, koja je na na Pravoslavnom saboru u Carigradu 1923. bila ispred pravoslavnih crkava, imala je zadatak da podnese svoj predlog budućeg kalendara“, počinje priču Janjić za Nedeljnik i dodaje:
„Zato je angažovala najvećeg stručnjaka za tu oblast, našeg proslavljenog naučnika Milutina Milankovića. Njegov kalendar je bio najprecizniji kalendar koji je ustanovljen, i njime je bilo predviđeno približavanje julijanskog i gregorijanskog, ali na kraju nije prihvaćen.“
Rezultat Milankovićevog proračuna bio je kalendar koji kasni samo jedan dan na svakih 28.800 godina, dok, primera radi, svetski priznat gregorijanski kalendar kasni dan na svakih 3.280 godina.
Po Milankovićevom kalendaru svi meseci imaju po 30 dana, osim februara, koji ima 28 u prostoj, odnosno 29 dana u prestupnoj godini.
Njegov kalendar su te 1923. odmah prihvatile Grčka, Bugarska, Rumunska, Aleksandrijska, Carigradska i Antohijska patrijaršija, a kasnije i Kiparska, kao i mnoge druge.
I Ruska pravoslavna crkva prihvatila je Milankovićev kalendar, ali ga se po povratku u zemlju odrekla, da bi njenim stopama uskoro krenula i SPC.
Janjić objašnjava da je zbog toga došlo do „malog raskoraka unutar pravoslavnih crkava“, dodajući da su neke pravoslavne crkve u međuvremenu počele da slave Božić prema gregorijanskom kalendaru, a da su neke su, poput Srpske, Ruske, Jerusalimske, ostale odane julijanskom.
„Svaka crkva je imala neki svoj razlog zbog kog nije prihvatila Milankovićevu reformu. Naša država je prihvatila gregorijanski kalendar, ali mimo crkve, pa je tako u kraljevini SHS nastao raskorak između države i crkve. Država je prešla na gregorijanski kalendar kao na zapadu, a crkva je ostala pri julijanskom“, pojašnjava Janjić za Nedeljnik.
Iako su se zvanični razlozi zbog kojih SPC nije prihavtila Milankovićev kalendar odnosili na pomeranje datuma postova za narednu godinu, naročito na skraćenje petrovdanskog posta, postoje i teorije koje kažu da se reforma izjalovila zbog toga što je SPC smatrala da kralj Aleksandar time želi da učvrsti svoju moć.
Crkva je nezvanično smatrala da Aleksandar prelaskom na Milankovićev kalendar želi da udovolji Hrvatima u Kraljevini SHS, pa je njeno odbijanje kalendara bio čin pokazivanja moći u odnosu na kralja.
Po rečima Janjića, odluka o prelasku na neki drugi, ili ostajanju pri svom kalendaru nije samo „puka odluka“, već sa sobom nosi i određenu težinu.
„Određenje kalendara ima mnogo veći značaj i mnogo dublju suštinu, to nije samo pitanje da li ćemo neki praznik slaviti ovog ili onog dana. To je pitanje da li ćemo uvažavati činjenice na osnovu kojih se određuje kalendar. Patrijarh Pavle je to možda najbolje objasnio, rekavši da „događaje ne određuje kalendar, već događaji određuju kalendar“. To znači da mi prema nekom događaju određujemo kalendar i računamo vreme“, zaključuje Janjić.
Crkve koje su prihvatile novi kalendar poznate su kao Novi kalendaristi.
Novi kalendar nije prihvaćen od strane pravoslavnih crkava u Gruziji, Jerusalimu, Makedoniji, Svetoj Gori, Rusiji, Srbiji, Ukrajinskoj pravoslavnoj crkvi (pod Moskovskoj patrijaršiji) (status nije definisan), niti od strane grčkih starokalendara.
