Moralo je da prođe devet godina od njene smrti da bi se za Milenu Pavlović Barili u Srbiji čulo 1954, nakon teksta profesora Miodraga B. Protića, slikara i likovnog kritičara, dok su njene slike ovde prvi put viđene godinu dana nakon toga, na izložbi u Muzeju savremene umetnosti.
„Priča oko Milene Pavlović Barili jeste priča o tome kako sam se susreo sa potpuno do tada nepoznatim opusom genijalne umetnice. U ruke mi je došlo pismo njene majke, Danice Pavlović Barili, u kome je govorila o svojoj pokojnoj kćeri, velikoj slikarki. Pogledao sam pismo, video rukopis kojim je koverat adresovan i shvatio po rukopisu i stilu pisma da ga ne piše obična osoba. Seo sam u auto i došao u Požarevac istoga dana. Zatekao sam u kući Pavlovića Mileninu sobu, onakvu kakvu je ostavila pre odlaska u svet, njene radove, mnoge od Mileninih lektira i odmah, pošto sam video prve njene slike, bilo mi je jasno da pred sobom imam otkriće. Onda je krenulo traganje za njenim slikama po čitavom svetu. Kupovao sam za Muzej sva Milenina platna do kojih je Danica Pavlović dolazila, da bi ona mogla da za njima dalje traga, da putuje slikarskim tragom svoje pokojne kćeri dalje. Muž Milene Barili je na proputovanju kroz Beograd, čekajući sledeći avionski let, posetio Muzej savremene umetnosti i bio zapanjen kada je video u postavci dela svoje pokojne supruge. Rekao sam mu tada da je nekoliko njenih vrsnih slika ostalo kod njega. Obećao je da će ih poslati čim se vrati u Ameriku. No, po povratku u Ameriku, ubrzo je poginuo i slike su sada u vlasništvu njegove kćeri iz drugog braka, koja se, takođe, zove Milena. I pošto je i sama Milena, kod nje su ostale Milenine slike”, ispričao je Sanji Domazet u intervjuu za „Politiku“ u aprilu 2010. godine.
Irina Subotić navodi da je slikarstvo Milene Pavlović Barili prolazilo kroz nekoliko faza u kojima nema jasnih i naglih rezova, ali ima bitnih razlika. U tom smislu je već prihvaćena klasifikacija Miodraga B. Protića, najvećeg stručnjaka za Milenino slikarstvo, koji predlaže da se period tokom tri godine njenog najranijeg stvaranja nazove akademizmom (između 1922. i 1931), da bi nakon studiranja u Beogradu i Minhenu (između 1922. i 1928) došlo do sinteze akademizma i secesije (do 1930), posle čega počinje da se razvija postnadrealizam, koji traje do njene prerane smrti 1945. godine.
Njen postnadrealizam se, prema Protiću, može podeliti u tri faze: između 1932. i 1936. godine, kada Milena boravi u Parizu i Rimu, njen magični relacionizam je imao linearne karakteristike, koje se nastavljaju na tzv. renesansni period između 1936. i 1939. godine, tokom boravka u Firenci, Veneciji i Parizu. Najzad, poslednji period njenog života i rada u Njujorku obeležen je magičkim verizmom.
“Ostalo je još dosta nerasvetljenih tačaka iz njenog života – dovoljno da još uvek pobuđuju interesovanja i maštu, pomažući u stvaranju novih knjiga, dokumentarnih, esejističkih i romanesknih, kao što je svakako ostalo još neotkrivenih slika i crteža, razvejanih po putanjama njenih lutanja Evropom i Amerikom. Možda se to može da odnosi i na njene pesme pisane na španskom, italijanskom i francuskom jeziku, koje su sačuvane, prevedene i objavljene, i koje nas približavaju njenoj skrivenoj intimi, njenom sentimentalnom stanju, traumama i dilemama, mislima i simbolici koju čitamo sa njenih likovnih realizacija. Iako u prvom čitanju te pesme ostavljaju utisak lepršavosti i ležernosti, one su, kao i njeno slikarstvo, satkane od enigmi, simbola, metafora. I na isti način one govore o intimi, pretaču san i maštu u javu i javu u snoviđenja”, piše Irina Subotić.
Milenina biografija otkriva, piše Protić, da su spoljne, objektivne determinate njene umetničke ličnosti izražene pre svega u uticajima različitih sredina, prvo požarevačke i beogradske, njene kulturne građanske porodice, majke u prvom redu, kao i dosta ograničene škole; zatim u uticaju nemačke umetnosti, i minhenske Akademije, pa italijanske sredine, oca posebno, velikih gradova-muzeja: Madrida, Rima, Firence, Venecije, u kojima je skoro svaki kamen istorijski spomenik; najzad u opštem uticaju Pariza, slikarstva 1935, naročito njegove postnadrealističke struje.
“… Čitaće Džojsa, slikaće nadrealistički, ali voleće prisnost požarevačke čaršije, sa naivno stilizovanim kućama u centru, koje onim turelama i ornamentisanim fasadama pre podsećaju na fantastične secesionističke banjske vile nego na prave gradske kuće; voleće romantizam provincijskih bioskopa, zarasla seoska groblja, munje, kiše i snegove. Poreklo one sanjarske čistote i ekstaze, čak izvan religioznosti – koja je kod nje sublimirana u moderno poetsko osećanje – treba tražiti i u atmosferi, moralu njene porodice i sredine…”, piše Protić o uticajima koje su na Milenu imali njeni evropski toponimi i sredina iz koje je potekla, gde je provela detinjstvo i mladost i čiji se pejzaži nikada ne zaboravljaju.
***
Uz novi Nedeljnik, prvi ovogodišnji broj koji dolazi na kioske u četvrtak 14. januara, čitaoci dobijaju na pokon novu knjigu uz edicije “Fatalne Srpkinje”, priču o Mileni Pavlović Barili. Svi čitaoci dobijaju i poklon Njujork tajms na srpskom.
***
Uz novogodišnji dvobroj Nedeljnika čitaoci su na poklon dobili knjigu o Mici Lou, fatalnoj ženi dinastije Karađorđević. U prvom ovogodišnjem broju koji na kioske dolazi u četvrtak 14. januara dobija se knjiga Ane Mitić o Mileni Pavlović Barili – tragična sudbina najtalentovanije srpske slikareke, a u sledećem broju 21. januara knjiga o Jovanki Broz – život i tajne Titove udovice.
***
Tagovi
