Maligniteti kolorektuma su treći uzročnik smrti u svetu. O uzrocima, rizicima, ranom otkrivanju i prevenciji i hirurgiji koja je i dalje primarni vid lečenja, govorio je dr Igor Krdžić, kolorektalni hirurg iz Euromedika. Doktor Krdžić ima višegodišnje iskustvo i nakon usavršavanja u zemlji i inostranstvu specijalizovao se za laparoskopske operacije malignih i benignih oboljenja kolona i rektuma.
Šta su uzroci kolorektalnih karcinoma i koja su to najčešća oboljenja sa kojima se kao hirurg susrećete?
Kolorektalni karcinom jeste po incidenci oboljevanja treći u svetu među malignim oboljenjima, ali i drugi po stopi mortaliteta, odmah iza karcinoma pluća. U najvećem broju slučajeva nastanak kolorektalnog karcinoma je sporadičnog karaktera, nastaje kod pacijenta koji u porodici nemaju članove obolele od ovog maligniteta, dok je samo manji deo uslovljen naslednim faktorima. U oko četvrtine pacijenata sa kolorektalnim karcinomom postoji porodična istorija oboljevanja ali bez dokazanih naslednih genetskih mutacija. U odnosu na pol, veća je verovatnoća da će muškarci oboleti u ranijoj životnoj dobi u odnosu na žene. Pored podatka da konstatno raste stopa oboljevanja od karcinoma kolona i rektuma, zabrinjavajuće je da se poslednjih godina značajno uvećava broj obolelih osoba koje su mlađe životne dobi, ispod 55 godina života.
Najčešća lokalizacija karcinoma je kolon tj. debelo crevo, i to u dve trećine pacijenata , dok je karcinom rektuma zastupljen u oko trećine svih pacijenata. U praksi je to dominantno karcinom žlezdanog porekla dok su drugi oblici maligniteta manje zastupljeni. Iako se maligniteti kolona i rektuma na neki način posmatraju kao jedno, u praksi su dva odvojena entiteta koja iziskuju drugačiju strategiju lečenja od strane multidisciplinarnog tima.
Do sada su već dobro definisani faktori rizika za nastanak kolorektalnog karcinoma, a to su godine starosti, porodična istorija oboljevanja, inflamatorna oboljenja creva (ulcerozni kolitis i Kronova bolest), nasledne mutacije gena ali i određene životne navike kao što su pušenje, nedovoljna fizička aktivnost, ishrana pretežno crvenim mesom i raznim mesnim prerađevinama, konzumacija alkohola i gojaznost.
Relativno duga evolucija tj.dug vremenski period koji je potreban da se razvije, čini kolorektalni karcinom pogodnim za rano otkrivanje i prevenciju sprovođenjem skrininga. Skrining metode se mogu klasifikovati u dve grupe, testovi stolice na prisustvo krvi i pregledi od kojih najveću mogućnost otkrivanja imaju endoskopske metode, zatim CT i MR kolonografija. Kolonoskopija je „zlatni standard“ dijagnostike zato što sem otkrivanja i malih promena, i uzimanja biopsije postoji mogućnost i uklanjanja polipa i time sprečavanja njihovog razvoja u malignu bolest. Uklanjanjem prekanceroznih promena očekuje se smanjenje stope oboljevanja, a otkrivanjem ranih stadijuma raka debelog creva bolje preživljavanje. Upravo su to razlozi zašto je rano otkrivanje premalignih ili ranih oblika bolesti prioritet u našem zdravstvenom sistemu. Medicinski sistem Euromedik raspolaže sa najsavremenijim dijagnostičkim aparatima i širokom paletom laboratorijskih testova gde se u najbržem mogućem roku mogu sprovesti preventivni pregledi i testovi kako u okviru skrininga za kolorektalni karcinom tako i kompletna dijagnostika i hirurško lečenje koje prati trenutne najviše standarde u svetu.
Koliko je uspešna kolorektalna hirurgija kada su u pitanju maligna i benigna oboljenja kolorektuma i koliko može da spreči i zaustavi dalji razvoj bolesti?
I pored konstantnog razvoja novih lekova i drugih terapijskih modaliteta, hirurgija i dalje predstavlja primarni vid lečenja kolorektalnog karcinoma. Osnovni cilj hirurgije je operacija koja treba da izleči pacijenta ili poboljša ukupno preživljavanje sa minimalnom pojavom komplikacija. Naravno, uspeh hirurškog lečenja zavisi i u kom stadujumu je otkriveno oboljenje. Rano otkriveni kolorektalni karcinom može se definitivno smatrati izlečivim uz adekvatno primenjenu hirurgiju po svim onkološkim principima od strane hirurga sa potrebnom ekspertizom. Značaj hirurgije se ne ogleda samo u njenoj primeni kod malignih oboljenja kolona i rektuma već i u lečenju pacijenata obolelih od benignih oboljenja kao što su ulcerozni kolitis, Kronova bolest i divertikularno oboljenje kolona.
Ne sme se zanemariti činjenica da je hirurg i dalje bitan prognostički faktor i determiniše ishod u ukupnom lečenju pacijenta pored svih specijalnosti u multidisciplinarnom timu. Tu pre svega mislim na primenu hemioterapije, radioterapije i poslednjih godina imunoterapije od strane onkologa i radioterapeuta kako pre, tako i nakon operativnog zahvata kod maligniteta, kao i primene širokog spektra lekova kod inflamatornih oboljenja od strane gastroenterologa.
Sada se najčešće uz hirurgiju vezuje taj izraz minimalno invazivna. Šta to u hirurškoj praksi znači za pacijenta i hirurga, kako izgleda jedna takva procedura u odnosu na klasičnu hirurgiju?
Laparoskopska hirurgija predstavlja vid minimalno invazivne hirurgije kojom se operacije u trbušnoj duplji izvode kroz male ubodne rane na prednjem trbušnom zidu, suprotno klasičnoj hirurgiji trbuha, koja se izvodi kroz dugačke rezove prednjeg trbušnog zida. Važno je napomenuti da je razvoj laparoskopske hirurgije u medicini bio u uskoj vezi sa razvojem modernih tehnologija koje su omogućile primenu specifičnog i sofisticiranog instrumentarijuma u svakodnevnom kliničkom radu. Od samih početaka devedesetih godina prošlog veka, laparoskopska hirurgija sada predstavlja zlatni standard u hirurškom lečenju malignih i benignih kolorektalnih oboljenja sa dokazanim kratkoročnim i dugoročnim prednostima u odnosu na otvoreni pristup.
Koliko ovaj napredak u kolorektalnoj hirurgiji utiče na sam ishod operacije, oporavak, zdravlje i kvalitet života pacijenta?
Može se reći da je laparoskopski pristup sinonim za manju hiruršku traumu i da sa sobom nosi brži oporavak pacijenta, manji postoperativni bol, bolju prezervaciju imunog odgovora, manji procenat postoperativnih komplikacija i manju dužinu hospitalizacije. Ne treba zanemariti i neuporedivo bolji kozmetski efekat s obzirom na stigmu koju sa sobom nose pacijenti od strane okruženja sa prisutnim velikim ožiljcima na telu nakon klasičnih operacija i čestom pojavom postoperativnih hernija tj. kila na mestu ožiljaka koje sa sobom nose određen stepen invaliditeta i najčešće iziskuju ponovnu operaciju. Treba napomenuti da je ne mali broj pacijenata mlađe životne dobi koji su radno sposobni, te je brži oporavak generalno nakon operacija laparoskopskim pristupom od značaja za društvo u celini, ističući i finansijski momenat manjih ukupnih troškova lečenja.
Gde je Srbija u odnosu na svetsku minimalno neinvazivnu hirurgiju i koliko se najnovije metode primenjuju kod nas?
Razlog još uvek manje zastupljenosti laparoskopije u hirurškom lečenju kolorektalnih oboljenja i generalno drugih minimalno invazivnih procedura u našoj zemlji je posledica kompleksnosti same procedure i duge krivulje učenja, tako da je sada rezervisana samo za centre sa hirurzima koji imaju potrebnu ekspertizu u ovom polju hirurgije. Očekuju se pozitivni rezultati rada narednih godina uspostavljene edukacione platforme u ovom polju hirurgije. Može se reći da je laparoskopska hirurgija vid minimalno invazivnog pristupa koji uveliko u svetu predstavlja sadašnjost i koegzistira sa robotskom hirurgijom koja je u ekspanziji i u mnogim zemljama polako preuzima primat u odnosu na druge pristupe.
Pored potpune implementacije minimalno invazivne hirurgije i rutinske primene u lečenju kolorektalnog karcinoma, u Euromediku su u svakodnevnu praksu uvedeni i određeni protokoli čijom primenom se dodatno ubrzava oporovak operisanih pacijenata i poboljšava ishod ukupnog lečenja. To je pre svega protokol za ubrzani oporavak nakon operacija (ERAS protokol – enhanced recovery after surgery protocol), kao i nutritivna optimizacija pacijenata u sklopu prehabilitacije , i nakon same operacije.
Poslednjih godina veštačka inteligencija je jedna od najprisutnijih tema. Koliko smo daleko od njene primene u hirurgiji s obzirom na to da roboti već operišu u nekim delovima sveta?
Kao što je tehnološki napredak omogućio hirurgu da minimalno invazivnim pristupom operaciju izvodi preciznije zbog neuporedivo bolje vizualizacije na savremenim monitorima visoke rezolucije kao i u trodimenzionalnom polju, čime su gubitak krvi i potencijalne komplikacije svedene na minimum, tako i primena veštačke inteligencije u hirurgiji nudi neslućene prednosti u hirurškom radu, a samim tim povećava uspešnost lečenja. U svetu se već koristi, a u najskorijem periodu i kod nas u Euromediku se planira uvođenje softvera baziranog na veštačkoj inteligenciji koja će hirurgu omogućiti još sigurnije izvođenje operativnih zahvata u sklopu minimalno invazivnih metoda. Takođe, primena veštačke inteligencije na raznim platformama za učenje laparoskopske i robotske hirurgije će dovesti do bržeg usvajanja veština i skraćivanja same krivulje učenja u kompleksnim operativnim procedurama koje se primenjuju u lečenju kolorektalnih malignih i benignih oboljenja.
Naglasio bih da se procedura za rano otkrivanje raka ili prekancerskih lezija započne u 50.godini života ispitivanjem stolice na okultno krvarenje (FOBT) i kolonoskopijom. U populaciji sa umereno povišenim rizikom (oko 20%) čiji su rođaci, jedan ili više iz prvog stepena srodstva bolovali od kolorektalnog karcinoma prva metoda koju treba uraditi je kolonoskopija, a početak ispitivanja se preporučuje najmanje 10 godina ranije u odnosu na godine života u kojima je najmlađi član porodice oboleo.
Na kraju bih istakao da medicinski sistem Euromedika poseduje kompletnu dijagnostiku i tim stručnjaka koji svim pacijentima može da obezbedi sveobuhvatnu uslugu, počevši od prevencije, rane dijagnostike i lečenja kolorektalnog karcinoma.
Tagovi
