Smrtnost od karcinoma jajnika u Srbiji je visoka. Zato je nedavno otvoreno prvo onlajn savetovalište kao podrška ženama koje se bore sa ovom bolešću. Onkolog dr Marijana Milović-Kovačević, sa Instituta za radiologiju i onkologiju, pričala je o problemu karcinoma jajnika, ranoj dijagnostici, naslednom faktoru, lečenju i ulozi savetovališta.
Zašto je mortalitet od karcinoma jajnika visok u Srbiji?
Za uspešno lečenje malignih bolesti od krucijalnog je značaja rano otkrivanje bolesti i svesnost simptoma, kao i pravovremena dijagnostika i optimalno lečenje.
Nažalost, za karcinom jajnika ne postoji skrining test, a činjenica je i da žene u Srbiji ne idu redovno na ginekološke preglede. Navedeno je i razlog što se karcinom jajnika u oko 70 odsto slučajeva otkriva u uznapredovaloj fazi, kada je uspeh u lečenju znatno manji i verovatnoća relapsa, odnosno povratka bolesti daleko je učestalija.
Da li su žene dovoljno informisane o ovom problemu?
Nažalost, žene u Srbiji nisu dovoljno informisane o važnosti redovnih ginekoloških pregleda, kao ni o simptomima karcinoma jajnika.
Zbog toga je, između ostalog, značajno prvo onlajn stručno savetovalište kao podrška ženama obolelim od karcinoma jajnika. Šta pacijentkinje mogu sve da dobiju u ovom savetovalištu?
Pacijentkinje se tokom razgovora sa lekarom u okviru savetovališta mogu informisati o terapijskim opcijama i pristupima u lečenju (hemioterapija, radioterapija, biološka terapija), kao i o potencijalnim neželjenim efektima terapije. Pored toga, pacijentkinje mogu dobiti informacije o dijagnostičkim procedurama kako u procesu otkrivanja raka jajnika, tako i o imaging procedurama neophodnim za monitoring, odnosno praćenje efikasnosti određene terapije. Tokom online savetovanja bolesnice mogu saznati više o simptomima bolesti, postojećim kliničkim ispitivanjima i načinima kako da postanu deo kliničkih studija. Takođe, njima se prilikom savetovanja daju detaljnija objašnjenja vezana za genetsko testiranje za karcinom jajnika, i predočava im se važnost BRCA ½ germinativne i somatske mutacije. Uz sve pomenuto, ovom prilikom one se mogu upoznati sa administrativno-proceduralnim pitanjima, i posavetovati se o bilo kojim detaljima, a koji se tiču onkološkog lečenja.
Kako se najbolje otkriva i dijagnostikuje rak jajnika u ranijim stadijumima bolesti?
Upravo zbog podmuklosti same bolesti karcinoma jajnika, i činjenice da u ranim stadijumima bolest nije praćena simptomima, ističemo važnost redovnih kontrola, kada se kombinovanim ginekološkim i ultrazvučnim pregledom može postaviti sumnja na rak jajnika, nakon čega se sledstveno bolest dokazuje skenerom abdomena i male karlice i analizom tumorskih markera.
Kada se nažalost karcinom jajnika već dijagnostikuje, šta su sledeći koraci u lečenju?
Kada se bolest raka jajnika dijagnostikuje, sledi lečenje terapijom koja podrazumeva kombinaciju hemioterapije i eventualne biološke terapije, u zavisnosti od stadijuma bolesti. Takođe se inicijalno analizira BRCA ½ mutacija somatska i/ili germinativna, s obzirom na to da se u nekom momentu lečenja može primeniti targetna, ciljana terapija PARP-inhibitorima.
Koliku ulogu igra nasledni faktor za obolevanje od raka jajnika i zašto je važno za srodnike poznavanje BRCA ½ mutacije?
Pet do deset odsto ukupnog broja karcinoma dojke predstavlja nasledni karcinom, a među njima, u 10 odsto slučajeva radi se o naslednom karcinomu uzrokovanom mutacijama na genima BRCA. Dakle, jedna od 10 osoba koje imaju nasledni karcinom dojke ima mutacije na genima BRCA. Sindrom naslednog karcinoma dojke i jajnika (HBOC) predispozicija je koja se nasleđuje i koja povećava rizik za razvoj karcinoma dojke i/ili jajnika. Osobe (žene/muškarci) koje naslede ovu predispoziciju od roditelja (bez obzira da li od majke ili od oca) imaju veći rizik da se u nekom trenutku života kod njih razvije neki oblik naslednog karcinoma dojke i/ili jajnika od ostatka populacije. Takođe, imaće povećan rizik i za ostale vrste karcinoma koje se povezuju sa HBOC: karcinom prostate, karcinom pankreasa, karcinom dojke kod muškarca, karcinom kože. Mutacija gena BRCA se prenosi autozomno dominantno, odnosno, svako dete jednog roditelja nosioca mutacije ima 50 odsto rizika da je nasledi. Predispozicija se može naslediti kako od majke, tako i od oca, a mogu je naslediti i muška i ženska deca.
Da li se sve pacijentkinje sa karcinomom jajnika upućuju na genetsko testiranje na prisustvo BRCA mutacija?
Sve pacijentkinje sa seroznim karcinomom jajnika visokog stepena nediferenciranosti treba da se testiraju na BRCA ½ mutaciju, bilo da su u trećem ili četvrtom stadijumu inicijalnog lečenja ili su to pacijentkinje koje su relapsirale nakon više od 6 meseci od platina-bazirane terapije, što je kriterijum platina senzitivnosti.
Da li će novi talas epidemije kovid-19 uticati na ishode lečenja pacijentkinja sa karcinomom jajnika?
COVID pandemija donela je prema procenama kasniju dijagnostiku i početak lečenja za onkološke pacijentkinje, uključujući i pacijentkinje sa karcinomom jajnika. Strah od korone je dodatno doprineo odlaganju pregleda i dolazaka kod lekara, dostupnost informacija je bila umanjena jer nije bilo zadržavanja bez potrebe. Ovo je bio još jedan motiv da se onkolozi Instituta za onkologiju i radiologiju Srbije priključe inicijativi, da se, prvi put u našoj zemlji, otvori online savetovalište i na taj način učini korak dalje za pacijentkinje obolele od karcinoma jajnika.
Koje su terapijske mogućnosti dostupne i da li su postignuta poboljšanja tokom godina u Srbiji u lečenju karcinoma jajnika?
Sadašnjost i budućnost je u personalizovanom lečenju sa ciljem da se rak jajnika prevede u hronično oboljenje, dok adekvatno lečenje raka jajnika danas podrazumeva testiranje na BRCA mutacije. Informacija o postojanju mutacije BRCA gena svake bolesnice pri dijagnozi raka jajnika osigurava mogućnost pravovremenog odabira personalizovanog lečenja. Procenjuje se da oko 20 do 30 odsto bolesnica sa rakom jajnika ima BRCA mutaciju. Danas imamo mogućnost da primenjujemo personalizovanu terapiju, odnosno ciljanu terapiju PARP-inhibitorima, kao terapiju održavanja postignutih povoljnih odgovora na platina-baziranu terapiju kod seroznih karcinoma jajnika u relapsu bolesti, ali imamo najavu da se planira i dostupnost PARP-inhibitora u inicijalnom lečenju nakon prve linije platina-bazirane terapije, čime će se ishod lečenja naših pacijentkinja bitno poboljšati.
Nadamo se uspešnom projektu koji će pružiti pacijentkinjama sa karcinomom jajnika da znaju više, bilo da im je dijagnostikovan karcinom jajnika ili da im je potrebna podrška tokom terapije u toku procesa lečenja.
Tagovi
