Dok traju žestoki sukobi na istoku Ukrajine, iz zapadnog dela zemlje mađarsko stanovništvo beži. Odvojena Karpatskim planinama od velikih reka Dnjepar i Dnjestar, ova oblast već vekovima skriva raznoliku populaciju. Kulturološka raznolikost na periferiji starih carstava sve više pripada prošlosti.
Tri sata vožnje deli Budimpeštu od ukrajinske granice. Berehovo, središte mađarske zajednice, nalazi se sa druge strane granice, iscrtane 1920. godine Trianonskim sporazumom, kojim je označen kraj Austrougarskog carstva. Nema potrebe da se prilagođava kijevskom vremenu, koje je udaljeno više od 1.300 kilometara vožnje: ovaj jugozapadni kraj Ukrajine radi po „zapadnom“ ili „budimpeštanskom“ vremenu, kako to kažu njegovi stanovnici. Kao i u mnogim mađarskim gradovima, u centru ovog grada od dvadeset i pet hiljada stanovnika nalazi se Trg heroja (Hősök). Ali heroji (Heroyiv) iz ovog grada su Ukrajinci. Spomenik prikazuje lica stotinu poginulih u „revoluciji“ na Majdanu pre deset godina. Na obelisku sa imenima poginulih u Drugom svetskom ratu dodali su imena dvadeset vojnika iz Berehova, poginulih od 24. februara 2022. na frontu, gotovo hiljadu kilometara dalje na istoku.
Gradonačelnik, Zoltan Babjak, koji se predstavlja kao „Mađar i ukrajinski patriota“, odlučio je da uz nacionalnu zastavu istakne i crveno-crnu zastavu ukrajinske pobunjeničke vojske (UPA na ukrajinskom). Tokom Drugog svetskog rata, ovaj oružani ogranak najradikalnije frakcije Organizacije ukrajinskih nacionalista (OUN-b), koji je predvodio Stepan Bandera – žestoki nacionalista i antisemita – bio je ponekad protivnik, a ponekad saveznik nacista protiv Sovjeta, i počinio je mnoge masakre nad jevrejskim i poljskim civilima.
Mađarska manjina je uhvaćena u zamku teških odnosa između Budimpešte i Kijeva, koji su se takođe pogoršali u poslednjoj deceniji. Prvo, zbog masovnog davanja mađarskih pasoša Mađarima od 2012. godine, dok Ukrajina zabranjuje dvojno državljanstvo, a zatim usvajanjem zakona od strane ukrajinskog parlamenta 2017. godine koji predviđa ograničenje nastave na mađarskom jeziku u školama. Neprijateljstva su se pojačala sa ratom i odbijanjem Budimpešte da prekine dobre odnose sa Moskvom i njenom željom da spreči pomoć Evrope Kijevu. Na pijaci u Berehovu, na koju dolaze uglavnom stariji ljudi, mađarski lider Viktor Orban očigledno je još uvek popularan među onima koji se sporazumevaju na mađarskom jeziku. „Ovde svi podržavaju Orbana“, kaže Jozef, penzioner koji na istom mestu već dvadeset godina prodaje svoje povrće. „Ne činimo ništa loše Ukrajincima, Ukrajinci napadaju Mađare pokušavajući da nam zabrane da govorimo našim jezikom“. Jozefu se pridružuju njegovi kupci, ali prekida razgovor da odgovori drugom kupcu… na ukrajinskom. Iako stari ljudi u malim seoskim naseljima ponekad govore samo mađarski, višejezičnost je uobičajena praksa u porodicama. Lako balansiraju između mađarskog, ukrajinskog ili ruskog jezika. „Zbog rata su svi mladi otišli. Sa njihovim mizernim penzijama, stari nemaju mogućnosti da kupe moje proizvode“, žali se Jozef, čija su dva deteta u Nemačkoj. Veliki deo mađarske zajednice navodno je napustio oblast sa talasom izbeglica od 24. februara 2022. Mnogi muškarci sposobni za vojsku iskoristili su svoje mađarske pasoše da bi pobegli pre nego što se za njih granica zatvorila nekoliko nedelja kasnije.
Jugozapadnim obroncima ovog dela Karpata, nazvanim Transkarpatija ili Subkarpatska Rutenija, vladali su mnogi tokom vekova: poljska, austrijska, čehoslovačka, mađarska, sovjetska pa zatim ukrajinska vlast. Na groblju na obodu Berehovo, ukrajinske zastave obeležavaju sveže grobove. Grobnice Mađara, Rusa, Ukrajinaca, Slovaka, Nemaca, Jevreja, itd., svedoče o izmešanosti kultura. Prema poslednjem popisu stanovništva iz 2001. godine, Ukrajinci – kojima su pripisani Ruteni (ili Rusini), slovenskog grko-katoličkog kanona i unijatskog obreda – činili su 80% populacije regiona. Osobe čiji je maternji jezik mađarski činile su najveću manjinu (12,7%), a pridružilo im se 30.000 Rusa, isto toliko Rumuna i Roma uglavnom mađarskog govornog područja koji se izjašnjavaju kao Mađari, nekoliko hiljada Slovaka i Nemaca.
U svom (…)
PRETPLATITE SE NA LE MONDE DIPLOMATIQUE NA SRPSKOM – MESEČNA PRETPLATA 300 DINARA, ILI GODIŠNJA PRETPLATA 3.000 DINARA.
ZA PRETPLATU KLIKNITE OVDE.
ČITAJ VIŠE, ZNAJ VIŠE.
Tagovi
