Grafički medij kao sredstvo političke borbe između dva svetska rata

Izložba Rez – linija – otisak biće otvorena u četvrtak, 13. aprila u 18 časova na 4. i 5. nivou Muzeje savremene umetnosti u Beogradu. Ova izložba je rezultat studijskog rada na umetničkim delima iz kolekcije MSUB koja su postavljena u svojevrsnu tematsko-interpretativnu relaciju sa savremenim umetničkim praksama i produkcijom. Kustosi izložbe su mr Mišela Blanuša i Miroslav Karić. O konceptu izložbe razgovarali smo sa Mišelom Blanušom, šeficom Odeljenja umetnički zbirki i izložbi u Muzeju savremene umetnosti u Beogradu.

U fokusu izložbe je grafički medij između dva svetska rata, odnosno njegova veza sa savremenim umetničkim praksama. Zbog čega je ta veza naročito danas relevantna, kako u umetničkom, tako i društveno-angažovanom smislu?

Veza između socijalno angažovane grafičke produkcije kraja treće i četvrte decenije prošlog veka, i radova savremenih umetnika i umetničkih grupa aktivnih na domaćoj, regionalnoj i internacionalnoj sceni, predstavlja važno i referentno polje idejnih i formalno-stilskih polazišta u kritičkim promišljanjima aktuelnih lokalnih i globalnih društveno-političkih okolnosti i kretanja. Reaktualizaciju pomenutog umetničkog nasleđa, u svojim radovima, savremeni umetnici vide kao mogućnost da se iz rakursa određenog istorijskog iskustva govori o pitanjima sadašnjeg stanja ljudskih sloboda, materijalnog statusa radnika, društveno-proizvodnih odnosa, posledica koje ostavljaju neoliberalne politike u sferi svakodnevnog života i umetnosti.

Koje su to okolnosti koje su baš grafički medij, u odgovarajućem istorijskom kontekstu, „promovisale“ kao pogodan za društveni angažman?

Grafika kao umetničko sredstvo izražavanja je u periodu između dva svetska rata u Kraljevini Jugoslaviji bila najzastupljenija  u praksama umetnika koji su u jednostavnosti i vizuelnoj snazi grafike, kao i njenim mogućnostima multiplikovanja, prepoznali potencijal za direktniji kritički iskaz o društveno-političkoj realnosti, neposredniju komunikaciju sa širom javnošću i bržu distribuciju socijalno angažovane poruke. Grafički medij će ne samo kao likovni izraz, suprotstavljen tada dominantnom slikarstvu građanskog modernizma, već i kao sredstvo političke borbe, agitacije o idejama levice i širenju klasne svesti, omogućiti mnogim umetnicima da tematizuju i problemski preispituju društveno-ekonomske kontekste u kojima se odvijala svakodnevna egzistencija gradskog i seoskog stanovništva, odnosno nehumane i teške uslove njihovog života i rada. Pozicija umetnika kao hroničara, kritičara, savremenika – saborca u borbi za bolji i pravedniji svet označila je promenu u percepciji uloge umetnosti u društvu i otvaranje ka različitim formama umetničkog udruživanja, organizovanja, kolektivnog delovanja i ideološkog povezivanja sa radničkim i političkim revolucionarnim pokretom u zajednički antikapitalistički i antifašistički front u osvit Drugog svetskog rata.

Na izložbi, mape grafika kao i nekoliko slikarskih dela iz kolekcije MSU iz pomenutog istorijskog razdoblja kontekstualno su interpretirani u radovima savremenih umetnika kroz murale, crteže, grafičke listove, objekte, ali i performans i foto-dokumentaciju. Da li se radi o radovima/interpretacijama napravljenim specijalno za ovu izložbu, ili ranije napravljenim/pripremljenim? Kako savremeni umetnici, čija će dela biti izložena/izvedena, doživljavaju ovu temu?

Izložena umetnička dela iz kolekcije muzeja reprezentuju tokove razvoja socijalno-angažovane umetnosti međuratnog perioda u kojem su reflektovala likovni izraz kao kritički iskaz svog vremena. Skoro sto godina kasnije, koncept ove izložbe je uz određeno redefinisanje umetničkog izraza i društveno-političkih okolnosti, pokrenuo je umetničko i ideološko prožimanje tadašnjih i savremenih umetnika slične političke orijentacije i/ili kritičkih stavova. Rezultat ovog koncepcijski osmišljenog dijaloga rezultirao je novom produkcijom radova koji su većinom izvedeni za ovu izložbu, kao i nekoliko njih koji su reintepretirani i promišljeno postavljeljeni u interakciju sa muzejskim delima. U okviru izložbe Rez – linija – otisak, savremeni umetnici su na različite načine u svoje istraživačke procese, kroz svoje likovno-vizuelne prosedee i pristupe: crteže, grafičke listove, objekte, murale ali i performans i foto-dokumentaciju, ukazali na aktuelnost, progresivnost i relevantnost u problemskim razmatranjima nekadašnjih i trenutnih, vrlo složenih, (geo)političkih društveno-ekonomskih prilika.

Nedavno je u MSUB otvorena i izložba Grad: mesto identiteta. Da li nas očekuju prateći programi u okviru ove izložbe i na čemu će biti fokus u njima?

Izložba Grad: mesto identiteta problematizuje načine na koje urbana sredina može da se posmatra kao mesto gradnje i kontinuiranog formiranja identiteta, ne samo osnovnog/suštinskog već i  umetničkog. Kroz izložbene celine gradskih toposa predstavljeno je ono što u užem i širem smislu definišemo kao gradsko i što svojim prostornim i socijalnim odlikama, bitno određuje razvoj individualnih i kolektivnih modela delovanja i ophođenja. Fokus izložbe je na antropološkoj i kulturološkoj analizi dela iz kolekcije, čime je otvorena mogućnost različitog sagledavanja i tumačenja ove široke teme. Prateći programi će biti bazirani na javnim i autorskih vođenjima, razgovorima sa stručnjacima iz oblasti istorije umetnosti, antopološko-kulturoloških studija, umetnicima, kao i predavačima i sagovornicima koji se u svom radom bave temom grada i/ili identitea.

Autor: Nikola Marković