Ovogodišnji 8. mart poklopio se sa godišnjicom jedne od najvećih humanitarnih kriza. Ulične proteste su zamenile ponovo zaoštrene epidemiološke mere, mada je razloga za protest, čini se, više nego ikad. Mnogo pre 11. marta 2020. godine, kada je Svetska zdravstvena organizacija proglasila pandemiju COVID-19, „epidemija” i „pandemija” su bili termini kojim su feministkinje opisivale široku rasprostranjenost muškog nasilja nad ženama. Iskustva dosadašnjih epidemija pokazuju da je reč o urodnjenim procesima, odnosno da zdravstvene i prateće socijalne krize disproporcionalno pogađaju muškarce i žene. Premda se o svim posledicama aktuelne humanitarne krize još uvek ne može govoriti, izvesno je da je bila propraćena još jednom pandemijom iz senke – pandemijom patrijarhata – odnosno da su najveći teret krize ponele žene.
Da li je Srbija patrijarhalna zemlja?
Pandemija koronavirusa mora se posmatrati u kontekstu dugotrajnijih procesa. Realnost u kojoj žene žive u poslednjih godinu dana nije određena samo pandemijom, već i merama i odgovorima Vlade Republike Srbije za sprečavanje širenja virusa koje su uticale na stvaranje svakodnevnih praksi koje su bile rodno određene. Drugim rečima, rizici i aktivnosti žena i muškaraca su bili različiti, čime su se učvršćivale već postojeće nejednakosti.
Srbija je i pre marta 2020. bila zemlja izraženih rodnih nejednakosti, što je dokumentovano brojnim istraživanjima. Prema Indeksu rodne ravnopravnosti iz 2018. godine, u Srbiji i dalje postoje izražene rodne nejednakosti u svim posmatranim domenima: radu, novcu, vremenu, znanju, moći, zdravlju (1). Nejednakosti su vidljive u sferi moći, novca (gde se očituju u nejednakim platama muškaraca i žena, ali i manjim šansama za napredovanje kod žena), kao i vremena (odnosno nejednakog vremena koje muškarci i žene troše na rad u domaćinstvu i oko dece, a što se najčešće oduzima od njihovog slobodnog vremena). Uz to, verovatno najjasniji pokazatelj nejednake moći muškaraca i žena jeste broj femicida – od početka ove godine je ubijeno najmanje šest žena, samo zato što su žene. Najmanje, budući da o femicidima saznajemo iz medija, jer na državnom nivou ne postoji objedinjena statistika koja bi pratila broj ubijenih žena. Uz to, ne možemo ni da znamo koliko je žena umrlo od posledica višegodišnjeg zlostavljanja. Ono što, međutim, znamo jeste da je u poslednjih deset godina u Srbiji najmanje 330 žena ubijeno od strane partnera ili drugog člana porodice.
Sve ovo treba posmatrati u kontekstu srpske dužničke ekonomije, te „mera štednje” kao „metoda” za otplaćivanje tih dugova. Umanjenja socijalnih davanja, kao jedna od posledica mera štednje, značila su individualizaciju kućnog rada i brige i odgovornosti za reprodukciju koji su sada svedeni na porodicu, odnosno žene unutar nje; od žena se prećutno, a ponekad i javno očekuje da na sebe preuzmu odgovornost o kućnom radu, biološkoj reprodukciji, brizi o deci i starijima u domaćinstvu. Same mere štednje i neoliberalno restrukturiranje ekonomije su urodnjeni procesi – pad plata i penzija, urušavanje sistema socijalne zaštite sa uništavanjem javnih službi, urušavanje radničkog zakonodavstva, povećanje potrošačkih poreza itd. više pogađaju žene jer one više zavise od javnog sektora, upravo zbog brige o domaćinstvu i članovima porodice.
Ceo tekst objavljen je u novom broju Mond diplomatika, koji je na svim kioscima od četvrtka, 18. marta
Digitalno izdanje i pretplata na nstore.rs
Tagovi
