Kratka istorija feminizma

Ovo je priča koja ne seže mnogo daleko u istoriju. Ovo je priča o pokušaju i borbi za jednakost i ravnopravnost. Ovo je priča koja se tiče i muškaraca i žena. A tema priče je – feminizam, i ne bi smela da bude ona o kojoj se priča samo jednom godišnje, samo za 8. mart.

Feminizam kao pokret predstavlja jednake mogućnosti i prilike za svakog u jednom društvu. Do sada postoje tri faze feminizma. Prvi talas bavio se pravom glasa (za žene), u drugom talasu formiran je feminizam kao pravac, dok treći i danas živimo i borimo se istom problematikom, a to je porodično nasilje i nasilje nad ženama.

Prvi talas

Još pre strogo određene godine, koja se uzima kao početak prvog talasa feminizma, govorilo se i pričalo o položaju i problemima žena. Iako nisu bile toliko glasne, uspevale su da budu prepoznate, a neke su zbog toga i stradale.

Ključna godina bila je 1848., kada je nataloženi bes prekipeo. Tada su se u mestu Seneka Fols, u Sjedinjenim Američkim Državama, okupile sufražetkinje – borkinje za jednaka prava muškaraca i žena, odnosno za uvođenje ženskog prava. One su sastavile rezoluciju i oformile pokret “Žensko pravo glasa”, koji je doprineo postepenim uvđenjem tog prava u zemljama širom  sveta – prvi je bio Novi Zeland 1893. godina. Postojale su neke neujedinjenosti tokom prvog talasa, poput toga da su na početku žene tamne puti bile zanemarene, kao i da su nastala dva odvojena pokreta: Slobodni građanski pokret za žensko pitanje i Radnički ženski pokret. Bez obzira na to sufražetkinje su uspele u većini svoje borbe, međutim ubrzo je krenuo rat i žene su opet otišle u drugi plan.

Drugi talas – Pravo na abortus i seksualna revolucija

Usledilo je zatišje ženkse borbe. U peridu od 1920. do 1960. godine, zbog rata i vraćanja muškaraca kući, pitanje ženskih prava su zaboravljenja. Međutim, baš u tom periodu nastaju najzačajnija feministička dela, koja su i danas aktuela, a to su “Drugi pol” od Simon de Bovoar i “Ženska mistika” od Beti Fridan. Žene podstaknute idejama iz navedenih dela pokrenule su drugi talas feminizma.

Proslavljena „Drugim polom“, u kome nudi kritiku ženske socijalizacije i zalaže se za ravnopravnost žena, Simon de Bovoar smatrala je da je nepravedno i nemoralno koristiti polnu razliku kao argument za podređenost žena muškarcima, ali i da je nefenomenološki ignorisati je. pic.twitter.com/g03ifJBYEl

— Ženska solidarnost (@ZSolidarnost) January 8, 2022

U tom periodu počinje emancipacija žena i otvara se pitanje nasilja nad ženama. Ono za šta su feministikinje drugog talasa najglasnije borile jeste legalizacija abortusa. To je takođe period kada dolazi do seksualne revolucije i osvešćivanje sopstvenog tela, koliko u svetu toliko i u tadašnjoj Jugoslaviji.

Manifest 343 bio je ključan za ostvarivanje prava na abortus. To je dokument koji su, zajedno sa Simon de Bovoar, potpisale aktivistkinje, glumice, novinarke i spisaljeteljice. Broj 343 predstavlja tačno toliko žena koje su abortirale i to otvoreno priznale. Time su želele da svetu pokažu da jedino i samo žena ima pravo da odlučuje o svom telu – što je ostvareno 1975. godine. Jugoslavija je tada bila dosta progresivna, pa je bila jedna od prvih zemlja koja je u svoj Ustav uvrsila pravo na abortus već 1974. godine.

Osvešćivanje sopstvenog tela i oslobađanje tokom drugog perioda feminizma doveli su do pojave raznih drugih pokrtea, poput hipi. Dolazi do revolucionarnog zaokreta u modi, a prva koja se osmelila da “pokaže ženske noge” bila je Koko Šanel sa svojim mini suknjama. U Jugoslaviji taj period poznat je po pojavi erotskog sadržaja u raznim magazinima (Start, Čik, Vrući Kaj,…), kao i Crnog talasa u svetu filma, koji su bili zabrannjeni upravo zbog “slobodnijih” scena.

Treći talas – Rodna ravnopravnost i nasilje nad ženama

Poslednji talas feminizma, koji i danas živimo, su takođe i problemi sa kojima se i danas suočavamo, počeo je krejem osamdesetih godina prošlog veka. Fokus je na porodičnom nasilju i nasilju nad ženama, odnosno kako ga sprečiti pomoću zakonskih okvira.

U Sjedinjenim Američkim Državama, početkom devedesetih godina, nasilje nad ženama okarakerisali su kao oblik kršenja ljudskih prava. Tada je 1994. godine Kongres usvoji Zakon o nasilju nad ženama kako bi sprečio zlostavljanje u porodici. U Srbiji je ta problematika prepoznata u istim godinama. Bile su pokrenute razne tribine i javne diskusije i cilju širenja i otvaranja ove teme. Devedesete su godine kada je u Srbiji pokrenuta prva SOS linija, kao  i skloništa i savetovališta za žene i decu žrtve nasilja.

Vremenom su donešeni određeni dokumenti u cilju sprečavanja porodičnog nasilja, ali ta borba i dalje traje. Zakon možda vidi i prepoznaje porodično nasilje, ali i dalje sistem ne pruža odgovarajuću i potrebnu podršku. Krajnji oblik porodičnog nasilja je femicid. Nažalost svedoci smo, poslednjih godina, da broj femicida na godisnjem nivou raste. Problem kod nas, ali i u mnogim drugim državama, u tome je što femicid nije zakonski prepoznat kao posebna kategorija krivičnog dela. To je jedan od najvećih problema za koje se danas mnoga ženska udruženja i feministkinje širom sveta glasno bore.