Od 28. septembra do 20. oktobra 1944. godine na teritoriji Jugoslavije Crvena armija je sprovela Beogradsku stratešku napadnu operaciju. U njoj su učestvovale jedinice Trećeg i Drugog ukrajinskog fronta zajedno sa jedinicama Narodno-oslobodilačke vojske Jugoslavije i vojnim jedinicama Otadžbinskog fronta Bugarske. U operaciji je učestvovala i Dunavska vojna flota. U Crvenoj armiji u Beogradskoj operaciji učestvovalo je oko 300.000 ljudi.
Tokom beogradske operacije Crvena armija je u tesnoj koordinaciji sa partizanskom vojskom maršala Tita razbila vojnu jedinicu „Srbija“. Nemci su izgubili 19 divizija, uništeno je i zahvaćeno oko 100.000 neprijatelja.
Dvadesetog oktobra 1944. je oslobođen Beograd. Front nemačke vojske na Balkanskom poluostrvu je premešten oko 200 kilometara nazad, prekinuta je veza na relaciji Beograd-Solun što je nateralo nemačko rukovodstvo da brzo vraća vojsku sa juga Balkana komplikovanim planinskim putevima koji su bili pod kontrolom jugoslovenskih partizana.
Brojnost
Zbog specifičnosti mobilizacije u redove Crvene armije 1943-1944. godina jedinice Drugog i Trećeg ukrajinskog fronta kao i jedinice dunavske flote su se pretežno kompletirali vojnicima sa teritorije Ukrajine. Na jesen 1944. godine oko 50-60% sastava vojnih jedinica Crvene armije na teritoriji Jugoslavije bili su Ukrajinci.
U drugoj polovini 1944. godine mobilizacija stanovništva Ukrajine u vojsku se povećala. Mada su Drugi i Treći ukrajinski front u to vreme već bili van teritorije Ukrajine, ukrajinski vojnici su nastavljali da popunjavaju njihove redove. Zato je količina vojnika ukrajinskog porekla premašila 50%. Ukrajinci su pretežno bili u pešadiji i u nižim redovima soldata.
Tako, u 4. gardiji Drugog ukrajinskog fronta na proleće 1944. godine je bilo oko 57% Ukrajinaca, 35% Rusa, 0,8% Belorusa, 1,2% Tatara, 1,5% Jevreja, 1,4% iz kavkaskih republika, 1,7% iz Srednje Azije, 1,3% drugih naroda SSSR-a.
Opšte gledano, u čitavoj vojsci tokom oslobađanja Ukrajine količina ukrajinskih vojnika je porasla tri puta od 1943. godine i polovinom 1944. godine je već bila na nivou 33,93% (ruski vojnici – 51,78%). Veliki gubici sovjetske vojske u napadnim operacijama 1944-1945. godina su smanjili prosek Ukrajinaca u redovima Crvene armije: na kraju rata oni su bili 20-25%. Mada na svim etapama rata Ukrajinci su bili glavni sastavni deo vojske koja se borila protiv neprijatelja.
Кako kažu istraživači, tokom 1943-1944. godina oko 4,5 miliona stanovništva Ukrajinske SSR su bili crvenoarmejci. Međutim, danas je dokazano da je količina Ukrajinaca, koja je prošla rat u sastavu oružanih snaga SSSR-a je bila više od sedam miliona.
Počasti
U znak poštovanja lične hrabrosti i heroizma tokom proganjanja nemačkih okupatora sa teritorije Jugoslavije u septembru-oktobru 1944. godine desetine Ukrajinaca su bili odlikovani najvišim državnim medaljama. Između njih su:
Počasno zvanje „Narodni heroj Jugoslavije“:
– Brigadnom generalu Vitruku Andreju (rukovodio je specijalnom grupom u sastavu 10. Gardijske aviacione divizije, 236. Aviacione divizije i 1975. Zenitno-artilerijskog puka. Ova grupa je imala presudnu ulogu u podršci akcija Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije tokom oslobađanja Beograda).
– General-majoru Кozaku Semenu (rukovodio je 73. Gardijskom streljačkom divizijom koja je zajedno sa jedinicama Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije oslobađala Beograd).
kapetanu korvete Ohrimenku Grigoriju (rukovodio je brigadom u Dunavskoj floti koja je oslobađala reku Sava od nemačkih mina; stvorio je tako zvani „farvater Ohrimenko“ koji se koristio za prolaz barža sa hranom ka Beogradu).
– Poručniku Dmitrijenku Pavlu (komandir ekipaže bombardira koji je učestvovao u pružanju pomoći jugoslovenskim partizanima).
Tagovi
