Susta američkih diplomata ne silazi novi izraz. Da bi se uočilo s pretnjama miru navodno bi trebalo pod hitno odbraniti zahteve „međunarodnog poretka zasnovanog na pravilima“ (na engl. rules-based order– RBO). Zapadnjaci su se kao po nekoj vrsti automatizma složili. Tako u zajedničkoj izjavi iz oktobra 2021. Vašington i Pariz nameravaju da „ojačaju multilateralni poredak zasnovan na pravilima“. Strateškom smernicom Evropske Unije usvojenom u martu 2022. je najavljeno da „će u odbrani međunarodnog poretka zasnovanog na pravilima“ Brisel „nastaviti da jača odnose sa partnerima i državama koje dele iste vrednosti“. U februaru 2023, čelnici Četvorosmernog dijaloga o bezbednosti (Quad), koji čine Sjedinjene Države, Australija, Indija i Japan, potvrđuju „rešenost da održe međunarodni poredak zasnovan na pravilima, gde su zemlje oslobođene od svih oblika vojne, ekonomske i političke prisile“.
Navedenom se, naizgled, nema šta prigovoriti: ko bi se protivio takvom poretku – drugim rečima, ko bi više voleo nered i haos od mira i stabilnosti zajamčenih pravilima? Međutim, RBO se pojavljuje kao jedan od pokazatelja podele u međunarodnoj zajednici čim dođe na mesto višedecenijskog dopuštenog i prihvaćenog izraza „međunarodnog prava“. Zastupa ga grupa država, u ovom slučaju sve samih zapadnih a cilj mu je da tim podelama da smisao koji bi tim državama odgovarao stavljajući ih na stranu pozitivnih vrednosti zakona i poretka. No, nasuprot međunarodnom pravu, sadržina RBO-a je i dalje nejasna. „Shvatanja RBO-a u Sjedinjenim Državama, Australiji, Nemačkoj i Indiji se značajno razlikuju, beleži politikolog Boas Liberher. Iako su svi saglasni da međunarodni poredak utemeljen na pravilima predstavlja obavezu država da delaju u skladu sa određenim odredbama oko kojih su se sporazumele, otkrivaju i različita tumačenja onoga što te iste odredbe podrazumevaju.“ Pojedine države (Nemačka ili Francuska) ili grupe država (poput Evropske Unije) u RBO uključuju Povelju Ujedinjenih nacija. Druge, poput Australije, se ne pozivaju nužno na nju.
Prema mišljenju njegovih pobornika, cilj RBO-a bi bio da obuhvati sve vrste pravila, uključujući i nezvanična, koja čine skup međunarodnih propisa. U obzir bi se morali uzeti i novi izazovi koji još nisu dovoljno obuhvaćeni sporazumima ili standardima međunarodnog prava kao što su digitalna ekonomija, veštačka inteligencija, zaštita prirodne sredine, velike pandemije… Ta pitanja su hitnija nego što su bila pre samo deset godina budući da se broj učesnika višestruko povećao: multinacionalke moćnije od pojedinih država – od farmaceutskih laboratorija do giganata društvenih mreža –, privatna preduzeća za obezbeđenje, masovni međunarodni pokreti… Države pojedinačno ili u okviru zajedničkih organizacija su suočene sa rizicima nepostojanja zakona u navedenim sektorima, što predstavlja opasnost kako za same države tako i za stanovništvo. U tom promenljivom okruženju RBO bi trebalo da izgradi okvir. No, njegovi obrisi ostaju neodređeni: do danas nijedan kongres niti međunarodna konferencija nije izradila sažeti dokument koji bi ukratko prikazao njegove glavne smernice i načela. Ne postoji ni priručnik ni univerzitetsko istraživanje o njegovom poreklu, razvoju, varijacijama, različitim pravcima…
S geopolitičke tačke gledišta još je osetljivije to što koncept međunarodnog poretka zasnovanog na pravilima umanjuje vrednost uobičajenih i, barem teorijski, opšteprihvaćenih pozivanja na ugovore, rezolucije svetskih organizacija ili sudske prakse međunarodnih sudova. Obuhvata sve vrste dokumenata različite pravne vrednosti. Njegov odnos sa „međunarodnim pravom i dalje nije dovoljno proučen, ističe Džon Djugard sa Univerziteta u Kembridžu. Kao da je dovoljno uspostaviti veze između obavezujućih normi sporazuma i vrednosti na kojima počivaju. Što je (…)
PRETPLATITE SE NA LE MONDE DIPLOMATIQUE NA SRPSKOM – MESEČNA PRETPLATA 300 DINARA, ILI GODIŠNJA PRETPLATA 2.500 DINARA.
ZA PRETPLATU KLIKNITE OVDE.
ČITAJ VIŠE, ZNAJ VIŠE.
