Stanovništvo Kine će biti u padu prvi put posle „Velike gladi“: Kako je propao „kineski vek“ i šta to znači za svet?

Kina, najveća svetka nacija, čije stanovništvo trenutno čini šestinu svetske populacije, ima sve manju populaciju. Nakon četiri decenije neprestanog i rapidnog rasta prirodnog priraštaja, tokom kojih je stanovništvo Kine poraslo sa 660 miliona na 1,4 milijarde ljudi, populacija je na ruti smanjenja u 2022. godini, što bi bio prvi takav slučaj još od perioda velike gladi s kraja pedesetih.

Prema najnovijim podacima kineskog Nacionalnog biroa za statistiku, stanovništvo Kine je poraslo sa 1,41212 milijardi na „samo“ 1,41260 milijardi u 2021. godini. U pitanju je rekordno nizak porast od „svega“ 480.000 stanovnika na godišnjem nivou. Primera radi, pre nekoliko decenija, Kina je na godišnjem nivou bila „bogatija“ za osam miliona ljudi.

Iako je u ovom slučaju pad novorođenčadi dodatno uzrokovan strogim merama kineskih vlasti protiv koronavirusa, ovaj trend je prisutan godinama. Ukupna stopa fertiliteta tokom kasnih osamdesetih u Kini bila je 2,6 deteta. Već 1994. godine stopa fertiliteta iznosila je između 1,6 i 1,7, dok je u 2020. pala na 1,3, a 2021. na 1,1 novorođenih po porodici. Poređenja radi, u Australiji i Sjedinjenim Državama ukupna stopa fertiliteta je 1,6 novorođenih.

Trend je prisutan uprkos tome što je Kina 2016. napustila politiku jednog deteta iubrzo uvela politiku trećeg deteta, podržanu poreskim i drugim podsticajima, prošle godine.

Nekoliko je teorija zašto se Kineskinje i dalje nerado odlučuju da imaju decu, uprkos državnim podsticajima. Neke od njih ukazuju da je stanovništvo naviklo na male porodice, druge u kalkulaciju uključuju rastuće troškove života, a navode se još i povećanje prosečne starosne dobi stupanja u brak, što odlaže rađanje i umanjuje želju za rađanjem dece.

Takođe, ograničeni na samo jedno dete od 1980. godine, mnogi parovi su se radije odlučivali za dečaka, podižući odnos polova pri rođenju sa 106 dečaka na 100 devojčica, na 120 dečaka u odnosu na 100 devojčica, a u nekim provincijama i na 130 dečaka naspram 100 devojčica.

Kineska akademija društvenih nauka je 2019. predvidela da će broj stanovnika dostići vrhunac 2029. godine, i da će iznositi 1,44 milijarde. Sa druge strane, izveštaj Ujedinjenih nacija (UN) o izgledima za svetsku populaciju za 2019. očekivao je pik kasnije, do 2032. godine, i on je iznosio oko 1,46 milijardi stanovnika.

Međutim, tim Šangajske akademije društvenih nauka predviđa prosečan godišnji pad od 1,1 odsto nakon 2021. godine, što će 2100. godine smanjiti broj stanovnika Kine na 587 miliona. Razumne pretpostavke iza tog predviđanja su da ukupna stopa fertiliteta u Kini sklizne sa 1,15 na 1,1 do 2030. godine i da će ostati na tom nivou sve do 2100. godine.

A brzi pad će imati veliki uticaj na kinesku ekonomiju.

Kinesko radno sposobno stanovništvo dostiglo je vrhunac 2014. i predviđa se da će se smanjiti za jednu trećinu do 2100. godine. Očekuje se da će kineska starija populacija, koju čine stariji od 65 godina, nastaviti da raste tokom navedenog perioda, kao i da će nadmašiti radno sposobno stanovništvo Kine već 2080. To znači da, dok trenutno postoji 100 radno sposobnih ljudi koji izdržavaju 20 penzionera, do 2100. godine će 100 radno sposobnih Kineza morati da izdržava čak 120 starijih Kineza.

Ujedno, prosečan godišnji pad radno sposobnog stanovništva Kine od 1,73 odsto postavlja scenario mnogo nižeg ekonomskog rasta, osim ako produktivnost ne bude napredovala neslućenom brzinom.

Veći troškovi rada, vođeni brzim smanjenjem radne snage, trebalo bi da potisnu proizvodnju u zemlje u okruženju. Troškovi radne snage u proizvodnji u Kini su već dvostruko veći nego u Vijetnamu. Istovremeno, Kina će morati da usmeri više svojih proizvodnih resursa na pružanje zdravstvenih, medicinskih usluga i usluga nege starih lica, kako bi zadovoljila potrebe sve starije populacije.

Modeliranje Centra za političke studije na Univerzitetu Viktorija sugeriše da će bez promena u kineskom penzionom sistemu isplate penzija porasti pet puta – sa trenutnih 4 odsto BDP-a u 2020. na čak 20 odsto BDP-a u 2100. godini.

Uprkos predviđanjima da će ovo biti „kineski vek“, ove projekcije stanovništva ukazuju na to da bi uticaj „kineskog veka“ mogao da se preseli na neku drugu lokaciju – uključujući i susednu Indiju, za čije se stanovništvo očekuje da prestigne Kinu u narednoj deceniji.