Ulična akcija povodom Međunarodnog dana borbe protiv femicida

Autonomni ženski centar i Žene u crnom, uz podršku aktivistkinja iz Bosne i Hercegovine, Hrvatske, Crne Gore i Severne Makedonije, okupljene u pokret Ženski sud – feministicki pristup pravdi, organizuju uličnu akciju u petak 6. decembra 2024. godine od 13h do 14h, na Trgu Republike, kako bi apelovale na Ministarstvo pravde da se izmenama i dopunama Zakonika o krivičnom postupku ne urušava dostignuti nivo zaštite žrtava!

U Srbiji je tokom 2024.g. ubijeno najmanje 17 žena, što u odnosu na prethodnu godinu predstavlja značajan pad broja ubijenih žena u porodično-partnerskom odnosu i kao posledica vršenja nekog od drugih krivičnih dela rodno zasnovanog nasilja.

Međutim, zabrinjava činjenica da su u polovini slučajeva ubistava žena učinioci nasilja bili ranije prijavljivani za vršenje nasilja (njih 8 od 16), što predstavlja ozbiljno povećanje u odnosu na prethodne godine, navodi se u saopštenju Autonomnog ženskog centra. Najmanje trojica učinilaca su bili i ranije osuđivani zbog nasilja u porodici odnosno pokušaja ubistva.

Kao i prethodnih godina, i dalje su žene starije od 46 godina u većem riziku da budu ubijene (njih 11). Najveći broj žena ubijeno je od strane svojih sadašnjih i bivših supruga/partnera (13) dok je po jedna žena ubijena od strane sina, unuka, bivšeg zeta i progonitelja. Šest učinilaca je nakon ubistva izvršilo samoubistvo, a dvojica su pokušala suicid. Šest žena je ubijeno nožem, pet vatrenim oružjem, dve su pretučene do smrti, dve udavljene, dok je jedna žena ubijena bušilicom i jedna testerom, navode organizatorke.

Ovi podaci za sada pokazuju da bi Srbija, prvi put u poslednjih 4 godine, mogla da padne ispod evropskog proseka ukupne stope femicida koji iznosi 0,6 femicida na 100.000 žena, a koja prevalenca je u Srbiji iznosila 0,65 do 0,82. Evropska prosečna stopa u slučajevima femicida u intimno-partnerskim odnosima je u 2021.g. iznosla 0,39 na 100.000 žena.

Prevalenca femicida u Srbiji za period 2020 – 2023

Kada se podaci pogledaju u odnosu na četiri regiona u Srbiji, u 2024.g. osam žena je ubijeno u Vojvodini, među kojima i dvostruko ubistvo bivše supruge i bivše tašte. Pet žena u četiri slučaja femicida je ubijeno na teritoriji u nadležnosti OJT Novi Sad – u svim slučajevima osim u jednom, nasilje je bilo ranije prijavljivano, a dva učinioca su ranije bila osuđena za nasilje u porodici koje su vršili prema ubijenim ženama.

Tri žene su ubijene u regionu Beograda, tri u regionu Istočne i Južne Srbije i dve u regionu Šumadije i Zapadne Srbije. Dve žene su ubijene na teritoriji opština gde su pobegle, odnosno pokušale da pobegnu od nasilnog partnera i jedna žena je ubijena na naplatnoj rampi dok je bežala iz auta od nasilnog partnera.

Prevalenca femicida u regionima u Srbiji u periodu 2020 – 2023

Svi ovi podaci ponovo potvrđuju da je potrebno menjati Krivični zakonik, ne samo u domenu povećanja zaprećenih kazni, već i uvođenjem novih mera zaštitnog nadzora (udaljenje iz zajedničkog domaćinstva i zaštitni nadzor nakon izdržane kazne zatvora), izmenama da se mera zabrane približavanja i komunikacije sa oštećenim može izreći u slučaju ako je učiniocu izrečena mera bezbednosti obaveznog lečenja na slobodi, kao i da se uslovna osuda za krivična dela rodno zasnovanog nasilja može izreći samo uz meru zaštitnog nadzora ili rada u javnom interesu, objašnjavaju.

Potrebno je menjati i odredbe Zakonika o krivičnom postupku, ali ne na način na koji je Radna grupa Ministarstva pravde to predložila, kojima se urušava dostignuti nivo prava posebno osetljivih oštećenih i svedoka u krivičnom postupku, davanjem osumnjičenima pravo na žalbu na određivanje statusa posebno osetljivog svedoka, uvođenjem ograničenja u pogledu određivanja mere zabrane prilaska i kontaktiranja i davanjem prava uhapšenima da nesmetano komuniciraju sa članovima svoje porodice čak i kada su ti članovi porodice oštećeni krivičnim delom.

Stoga Autonomni ženski centar i Žene u crnom, uz podršku aktivistkinja iz Bosne i Hercegovine, Hrvatske, Crne Gore i Severne Makedonije, okupljene u pokret Ženski sud – feministicki pristup pravdi, pozivaju Ministarstvo pravde da odustane od predloga izmena onih članova Zakonika o krivičnom postupku kojima se urušava dostignuti nivo prava žrtava, jer te izmene mogu dovesti do ponovnog povećanja broja ubijenih žena. Reagujte pre nego što bude kasno.