Za život bez psorijaze – Čista koža i prevencija pridruženih bolesti

Psorijaza je hronična, sistemska, autoimunska bolest koja nastaje kombinacijom genetskih i spoljnih faktora. Psorijaza nije samo bolest kože, već ima i brojne sistemske manifestacije, što se ogleda u pojavi pridruženih bolesti (tzv. komorbiditeti) kao što su psorijazni artritis, metabolički sindrom, dijabetes tip 2, kardiovaskularna oboljenja, Kronova bolest… Simptomi psorijaze i komorbiditeti značajno narušavaju kvalitet života, posebno kod pacijenata sa teškim oblikom bolesti. Oboleli često imaju probleme u socijalnom, emocionalnom i profesionalnom funkcionisanju.  Usled ovih teškoća, ali i stigmatizacije, pacijenti su često anksiozni i depresivni. Želim da naglasim da psorijaza nije zarazna, i veoma je važno da opšta populacija to zna. Veliki broj ljudi se plaši kada vidi promene na koži, ali nema potrebe da se bojimo kontakta.

Crvene ploče na koži se perutaju i otpadaju, posebno na regijama koje se vide i to pacijentima stvara neprijatnost. Psorijaza se javlja najčešće na laktovima i kolenima, ali i u kosmatom delu glave, genitalnoj regiji, šakama i stopalima. Upalni proces se istovremeno odvija na koži, ali i u drugim organima. Aterosklerotična ploča u zidu krvnog suda je slična psorijaznim pločama na koži. Zato je važno psorijazu lečiti na vreme, kako bi se sprečile komplikacije bolesti. Sa terapijom treba početi već u prve dve godine od početka simptoma. Nažalost, pacijenti se ne javljaju na vreme dermatologu, psorijaza napreduje i u vidu kožnih promena, ali se razvijaju i pridružene bolesti. Često pacijenti pokušavaju da leče psorijazu raznim melemima, i tako gube vreme i troše novac. Kao struka apelujemo na pacijente da se jave dermatologu što pre! Pacijenti treba da znaju da su im dostupni efikasni lekovi koji i najteže oblike psorijaze mogu da drže pod kontrolom. Svesni smo da su mnogi pacijenti razočarani i dižu ruke od lečenja, najčešće kažu – probao sam i mazao sve i svašta. Ali medicina je napredovala, ima mnogo dobrih, novih lekova koji mogu da im pomognu.

Teška forma psorijaze znači da je zahvaćeno više od deset odsto kože. Jedan odsto kože odgovara površini dlana. Nama dolaze pacijenti i sa 50, pa i 90 procenata zahvaćene kože. Takve promene bole, peku, svrbe, i vrlo je teško i neprijatno za pacijente. Ali čak i kada je manja površina zahvaćena, na problematičnoj regiji, to veoma narušava kvalitet života. To su kosmati deo glave, stopala, šake, genitalna regija. Te osobe ne mogu da rade – zamislite da su vam šake stalno crvene, bolne i natečene, koža puca i krvari! Kad su stopala zahvaćena – nećete moći da hodate kako treba. Genitalna regija – socijalni kontakti i privatni život su ugroženi. To sve vodi u anksioznost i depresiju. Primenom efikasne terapije, ove promene se značajno smanjuju ili se čak potpuno izgube, tj. koža postaje čista.

Danas pored klasične sistemske terapije, postoji i nova, biološka terapija. Na Listi lekova Republičkog fonda za zdravstveno osiguranje (RFZO) nalaze se dva leka i dostupna su pacijentima od 2019. godine. Biološka terapija deluje ciljano protiv molekula citokina koji dovodi do hronične upale, blokira ga, ne utičući na celokupni imunitet. Biološki lekovi su efikasni i bezbedni, tako da ne prave značajne neželjene efekte koji bi ugrozili pacijenta. Biološka terapija se komforno primenjuje, kao potkožna injekcija jednom mesečno ili jednom u tri meseca.

Pravo na biološku terapiju imaju pacijenti sa srednje teškim i teškim formama psorijaze, ili osobe koje imaju loš kvalitet života, ali kandidati za biološku terapiju su i oni pacijenti koji imaju promene na posebno osetljivim delovima tela poput lica, kosmatog dela glave, na šakama i stopalima, naročito na dlanovima i tabanima i genitalnoj regiji, a uslov je i da je pacijent lečen bar jednom od klasičnih konvencionalnih terapija koja nije dala rezultate.

Procenjujemo da se Srbiji psorijaza javlja kod 2% populacije, što znači da imamo oko 140.000 pacijenata sa ovim oboljenjem, a od tog broja 20% ima tešku formu bolesti, koja zahteva sistemsku terapiju. Naša procena je da bi oko 2.500-3.000 pacijenata trebalo da se leči biološkom terapijom, koja se u Srbiji, za sada, primenjuje kod oko 600 pacijenata.

Adekvatnom i pravovremenom terapijom, pacijentima sa psorijazom se omogućava potpuno normalan život. Stoga je Sekcija za dermatovenerologiju Srpskog lekarskog društva (SLD) pokrenula projekat čiji je cilj unapređenje lečenja pacijenata sa psorijazom u Srbiji, pod sloganom – Za život bez psorijaze. Ovim  projektom želimo da podstaknemo obolele od psorijaze da se obrate lekaru i razgovaraju o mogućnostima lečenja. Sekcija za dermatovenerologiju SLD-a realizuje projekat u saradnji sa opštim bolnicama u Srbiji, a prvi korak je bio edukativni sastanak sa dermatolozima iz sekundarnih zdravstvenih ustanova i profesorima iz univerzitetskih kliničkih centara, koji je održan 7. i 8. maja, na kome se govorilo o najnovijim saznanjima o patogenezi psorijaze, proceni težine kliničke slike, kao i o ciljevima i mogućnostima lečenja ove bolesti. 

U okviru projekta sprovode se besplatni pregledi pacijenata sa psorijazom u opštim bolnicama.  U maju mesecu su organizovani pregledi u Kraljevu, Čačku i Zrenjaninu, a na jesen će biti organizovani u još nekoliko opštih bolnica u Srbiji. Cilj nam je da što više pacijenata bude pregledano, kao i da podignemo svest u javnosti, među pacijentima, ali i među lekarima, da osobe sa psorijazom danas imaju pristup većem broju terapijskih mogućnosti nego ikada ranije i da svaki pacijent treba da teži oslobađanju od simptoma psorijaze. Ako pacijent dobije adekvatnu terapiju, bolest se može staviti pod kontrolu i komplikacije se mogu sprečiti. Za teže forme psorijaze dostupni su biološki lekovi koji menjaju tok bolesti, umanjuju patnje pacijenata i omogućavaju im da žive kvalitetno. Pored dva leka koja su dostupna pacijentima u Srbiji o trošku RFZO, nadamo se da ćemo uskoro imati i još dva savremena biološka leka, novog mehanizma dejstva i veće efikasnosti, čime će se dodatno unaprediti lečenje psorijaze i sprečiti posledice i komplikacije ovog oboljenja.